فرهنگ و هنر
نگاهی کوتاه به فیلم های ورزشی ایرانی
یکی از ژانرهای پرطرفدار در سینما، ژانر ورزشی است که در سینمای جهان بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. اما این ژانر در سینمای ایران مغفول واقع شده است و اغلب سینماگران انتخاب سوژه‌های ورزشی را برای ساخت فیلم مورد توجه قرار نمی‌دهند. اما در طول تاریخ سینمای ایران کارگردانانی بودند که دل را به دریا زده و یک سوژه ورزشی را برای روایت داستان خود انتخاب کردند که برخی از این فیلم‌ها جزو آثار ارزشمند در تاریخ سینمای ایران هستند. در ادامه این مقاله چند مورد از بهترین فیلم های ورزشی ایرانی را معرفی کرده و نگاهی کوتاه به روایت و داستان آن خواهیم داشت.
فیلم های سینمایی ورزشی ایرانی
فیلم های ورزشی ایرانی که در طول تاریخ سینمای ایران ساخته شده است به طور کلی در دو دسته قرار می‌گیرند. یک دسته از آن‌ها فیلم‌هایی هستند که به معرفی برخی ستارگان و روایت بخشی از زندگینامه ورزشکاران می‌پردازند و دسته دوم فیلم‌هایی هستند که به عنوان درام ورزشی شناخته می‌شوند و در دل روایت یک قصه اجتماعی، حال و هوای ورزشی دارند. در ادامه با چند نمونه از فیلم های ورزشی سینمای ایران آشنا می‌شویم.
فیلم غلامرضا تختی
این فیلم به کارگردانی بهرام توکلی در سال 1397 ساخته شده است که یکی از بهترین فیلم های ورزشی ایرانی در طول تاریخ سینما به حساب می‌آید. همانطور که از نام این فیلم پیداست، شاهد روایت زندگی شخصی و ورزشی یکی از اسطوره‌های ورزش ایران، یعنی جهان پهلوان تختی خواهیم بود. داستان این فیلم که به دنبال ریشه‌یابی علت خودکشی کشتی‌گیر پرآوازه ایران است، با قرائت وصیت‌نامه تختی که در حال نوشتن آن است آغاز می‌شود. در طول فیلم شاهد فلاش‌بک به بخش‌هایی از کودکی تا جوانی و دوران میانسالی غلامرضا تختی هستیم.
در طول فیلم شاهد وضعیت بد مالی و فقر شدید غلامرضا تختی در دوران کودکی و زندگی کردن او در حلبی‌آبادهای جنوب تهران هستیم که در ادامه نحوه ورود او به دنیای کشتی و قهرمانی‌های او در دوران ورزشی و مشکلات و سختی‌هایی که در طول این مسیر با آن مواجه شده است روایت می‌شود. بخش پایانی این فیلم روایت کننده اختلاف او با همسرش و نحوه منزوی شدن وی به نمایش گذاشته می‌شود تا علت خودکشی تختی ریشه‌یابی شود.
هنگامی که خبر ساخت فیلم غلامرضا تختی توسط بهرام توکلی منتشر شد، بسیاری از منتقدان و اهالی سینما بر این باور بودند که این فیلم نیز مانند معدود فیلم های ایرانی که در مورد زندگینامه افراد سرشناس ساخته شده است، فیلم خوبی از آب در نخواهد آمد. بیشترین علت به وجود آمدن این ذهنیت در اهالی سینما سابقه ناموفق ساخت فیلم جهان پهلوان تختی ساخته مشترک علی حاتمی و بهروز افخمی بود که مورد قبال قرار نگرفت.
اما بهرام توکلی با ساخت این فیلم ثابت کرد که فیلم‌نامه‌نویس قهاری است زیرا به خوبی توانست زندگینامه جهان پهلوان تختی را به عنوان یکی از بهترین فیلم های ورزشی ایرانی در قالب یک درام تأثیرگذار به نگارش درآورد. یکی از نکات حاشیه‌ای این فیلم که می‌توان به آن اشاره کرد واگذار کردن ایفای نقش غلامرضا تختی به امیر جدیدی بود که او برای مدتی در اردوهای و تمرینات تیم ملی جهت آموزش کشتی شرکت کرد اما بنا به دلایلی این تصمیم تغییر کرده و امیر جدیدی به ایفای این نقش نپرداخت.
فیلم عرق سرد
یکی دیگر از فیلم های ورزشی ایرانی که در سال 1396 توسط سهیل بیرقی کارگردانی شده است به روایت زندگی افروز اردستانی کاپیتان محبوب تیم ملی فوتسال بانوان ایران می‌پردازذ که موفق شد در آخرین رقابت‌های ملی عنوان خانم گلی مسابقات را به خود اختصاص دهد.
داستان این این فیلم به این شکل روایت می‌شود که در خلال آماده‌سازی بازیکنان تیم ملی فوتسال بانوان ایران برای حضور در مسابقات جهانی و تنها چند روز قبل از اعزام تیم به این رقابت‌ها، افروز اردستانی متوجه می‌شود که توسط همسر خود ممنوع‌الخروج شده و قادر به همراهی تیم در مسابقات جهانی نخواهد بود.
همسر افروز اردستانی یک مجری مشهور تلویزیونی است که به اجرای برنامه‌های مذهبی و عرفانی در تلویزیون می‌پردازد. ممنوع‌الخروج شده افروز توسط همسرش ماجراها و مشکلاتی را به وجود می‌آورد که دو و دوستانش درگیر آن شده و با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
در زمان پیش تولید فیلم شایعاتی مطرح شده بود که داستان این فیلم روایت کننده زندگی حرفه‌ای نیلوفر اردلان کاپیتان سابق تیم ملی فوتسال بانوان ایران است. اما پس از ساخت و اکران فیلم در سینماها مشخص شد که این شایعات تا حدودی صحت داشته و سهیل بیرقی و تیم سازنده فیلم عرق سرد بخش‌هایی از شخصیت اصلی داستان فیلم خود یعنی افروز اردستانی را از روی زندگی نیلوفر اردلان برگرفته و ساخته‌اند.
این فیلم با وجود ضعف‌هایی که در ساخت و روایت داستان داشت اما از جمله فیلم های ورزشی ایرانی است که در جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار گرفت و توانست جوایزی را نیز در این جشنواره به خود اختصاص دهد.
فیلم آفساید
یکی از متفاوت‌ترین فیلم های ورزشی ایرانی که توسط جعفر پناهی در سال 1384 ساخته شد به یکی از موضوعات اجتماعی درگیر با ورزش می‌پردازد. این فیلم داستان دخترانی را روایت می‌کند که عاشق فوتبال هستند اما اجازه ورود به ورزشگاه و تماشای بازی فوتبال را از نزدیک ندارند.
در این فیلم چند دختر عاشق فوتبال برای تماشای بازی ایران و بحرین که آخرین بازی مقدماتی صعود به جام جهانی است، به ورزشگاه مراجعه کرده و تلاش می‌کنند تا با لباس مبدل و تیپ پسرانه وارد شوند. در آستانه ورود به ورزشگاه این دختران توسط مأمورین انتظامات ورزشگاه شناسایی شده و اجازه ورود به آن‌ها داده نمی‌شوند. مأموران انتظامات این دختران را به چند سرباز نیروی انتظامی تحویل می‌دهند تا به کلانتری اعزام شوند اما این دختران در بحبوحه شلوغی خیابان‌ها پس از پیروزی ایران و صعود به جام جهانی موفق به فرار از دست آن‌ها می‌شوند.
این فیلم زیبا از جعفر پناهی موفق شد در جشنواره فیلم برلین جایزه خرس نقره‌ای بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کند و در فهرست ده فیلم برتر از دیدگاه چند منتقد سرشناس قرار بگیرد. این فیلم زیبا با اینکه تحسین بسیاری از منتقدان سینمای جهان را برانگیخت، مجوز اکران در ایران را پیدا نکرد و حتی موفق به نمایش در شبکه نمایش خانگی نشد.
سریال‌های ورزشی ایرانی
به غیر از پرده‌های نقره‌ای سینما که شاهد نمایش برخی از فیلم های ورزشی ایرانی بوده‌اند، مخاطبان تلویزیون نیز در طول سال‌های گذشته سریال‌هایی با داستان ورزشی را از این رسانه تماشا کرده‌اند. در ادامه با برخی از بهترین سریال‌های ورزشی آشنا می‌شویم.
سریال به سوی افتخار
این سریال را می‌توان اولین سریال فوتبالی در تلویزیون دانست که در سال 1377 از شبکه سوم سیما پخش شد. سیروس مقدم کارگردانی این سریال را با نویسندگی سعید سلطانی بر عهده داشت که داستان یک مربی بزرگ و با اخلاق فوتبال را روایت می‌کند که حاضر نیست به خواسته‌های مافیا در فوتبال تن دهد. این مربی به همین دلیل از مربیگری یک تیم دسته اولی استعفا داده و به یک تیم دسته سومی کوچ می‌کند و موفق می‌شود با همه مشکلات موجود با این تیم به فینال جام حذفی باشگاه‌های کشور صعود کند.
سریال پژمان
یکی دیگر از سریال‌ها و فیلم های ورزشی ایرانی موفق در تاریخ سینما و تلویزیون ایران است که در ژانر طنز توانست نظر مخاطبان زیادی را به سوی خود جلب کند. این سریال که در سال 1392 بر روی آنتن شبکه سه سیما قرار گرفت، یه نویسندگی مهراب قاسمخانی و کارگردانی سروش صحت ساخته شده که در آن پژمان جمشیدی بازیکن سابق تیم فوتبال پرسپولیس در آن به ایفای نقش می‌پردازد.
همانطور که از نام این سریال مشخص است، زندگی فوتبالی پژمان جمشیدی سوژه اصلی داستان است که به صورت طنز روایت شده است. پژمان جمشیدی که برای چهار فصل متوالی و با وجود تلاش‌های فراوان خود و مدیر برنامه‌هایش موفق به حضور در ترکیب هیچ تیمی نشده است، همچنان در حال و هوای شهرت و محبوبیت خود قرار دارد. پژمان در این سریال به همراه مدیر برنامه‌های خود تلاش می‌کند که یک تیم مناسب پیدا کرده و در آن مشغول به بازی شود که در این مسیر اتفاقات جالبی در انتظار او و مدیر برنامه‌هایش قرار دارد.
سریال یاغی
بدون شک یکی از بهترین سریال‌های ورزشی ایرانی است که توسط محمد کارت کارگردان جوان و صاحب سبک سینمای ایران که با فیلم زیبای شنای پروانه آن را می‌شناسیم، ساخته شده است. این سریال در سال 1401 در 20 قسمت از شبکه نمایش خانگی پخش شد و محبوبیت زیادی در بین مخاطبان پیدا کرد. این سریال یک درام اجتماعی و جنایی است که درون‌مایه ورزشی نیز دارد و توانسته است داستان شخصیت‌های خود را به خوبی و به زیبایی روایت کند.
این سریال داستان زندگی نوجوانی به نام جاوید را روایت می‌کند که در محله‌های جنوب شهر تهران در زمین خاکی کشتی می‌گیرد. جاوید که عاشق و دلباخته دختری به نام ابرا شده است پس از مهاجرت او به خارج تلاش می‌کند تا با راه یافتن به تیم ملی کشتی و کسب عنوان قهرمانی در جهان توانایی خود را به خانواده ابرا اثبات کرده و به عشق خود برسد. در این مسیر داستان‌ها و اتفاقات تلخ و شیرینی برای جاوید اتفاق می‌افتد که جذابیت داستان را دو چندان می‌کند.
جمع‌بندی
ورزش یکی از پدیده‌های محبوب در جامعه است که علاقمندان بیشماری در جامعه دارد. به همین دلیل بسیاری از سینماگران در دنیا، داستان فیلم‌های خود را بر اساس سوژه‌های ورزشی انتخاب می‌کنند و تلاش می‌کنند زندگی ورزشکاران محبوب را بر روی پرده نقره‌ای سینما به تصویر درآورند. با اینکه در سینمای ایران سوژه‌های ورزشی از سوی نویسندگان و کارگردانان خیلی مورد اقبال نیستند اما فیلم های ورزشی ایرانی خوبی در طول سال‌های گذشته ساخته شده‌اند که جزو آثار فاخر سینمای ایران به شمار می‌آیند.
